Doğu Anadolu Gözlemevi dünyaya açılıyor

Atatürk Üniversitesi Astrofizik Araştırma ve Uygulama Merkezi (ATASAM) ile İsviçre Bern Üniversitesi Uzay Araştırmaları ve Gezegen Bilimleri (SRPS) Birimi arasında bilimsel iş birliği protokolü imzalandı.

Avrupa Birliği’nin Ufuk Avrupa programı Avrupa Araştırma Konseyi (ERC) çağrıları kapsamında, İsviçre Bern Üniversitesinden (UBE) Uzay Araştırmaları ve Gezegen Bilimleri Biriminin (SRPS) kabul edilen “Yer Tabanlı Bir Gözlemevinden Öte Gezegenlerin Hızlı Uyarlanabilir Koronagrafisi” (Rapid Adaptive Coronagraphy of Exoplanets from a Ground-Based Observatory - RACE-GO) isimli ERC Consolidator proje çalışması kapsamında; ATASAM bünyesindeki Doğu Anadolu Gözlemevinde (DAG) gerçekleştirilecek aygıt geliştirme - test gözlemleri ile sunulacak diğer altyapısal teknik hizmetlere yönelik 3 yıl süreli bilimsel bir iş birliği sözleşmesi imzalandı.

Aygıt, Yeni Ötegezegen Keşiflerine Fırsat Verecek

ATASAM bünyesinde DAG’ın kurulumu ile eş zamanlı olarak 2016 yılından itibaren başarıyla yürütülen Strateji ve Bütçe Başkanlığı destekli Odak Düzlemi Aygıtları Projesi kapsamında, DAG’a yönelik gözlemsel aygıt geliştirme ve odak düzlemi aygıtı kazandırma çalışmaları sürüyor. 4 metre çaplı DAG Teleskobu için İsviçre’deki uzmanlarla özel tasarlanmış - üretilmiş olan, önümüzdeki ay içerisinde İsviçre’den ülkemize getirilecek ve 2024 yılında gözlemsel odak düzlemi aygıtı olarak DAG’da uzun yıllar kullanılacak "DAG Teleskobu için Programlanabilir Sıvı Kristal Aktif Koronagrafik Görüntüleyici" (Programmable Liquid - Crystal Active Coronagraphic Imager for the DAG Telescope - PLACID) aygıtı, yeni ötegezegen keşiflerine fırsat verecek teknolojik gözlemsel aygıt olması açısından büyük önem taşıyor.

İlk Gözlemler DAG’da Yapılacak

RACE-GO Projesinin amacı ise DAG Teleskobu için özel üretilmiş PLACID gözlem aygıtını, Dünya’daki daha büyük çaplı teleskoplarda da ileride kullanılacak "Koherent Diferansiyel Görüntüleme" (Coherent Differential Imageging - CDI) adı verilen yeni ötegezegen tespit teknikleriyle güncelleyerek daha da gelişmiş ve daha opsiyonel bir ürüne dönüşüyor. Bu güncelleme sayesinde, DAG Teleskobunun mevcut gözlem kabiliyetleri ve ötegezegen konusunda gözlemsel çalışma dalga boyunda çeşitlilik artacağı gibi diğer büyük teleskoplarda henüz kullanılmadan bu teknikle ilk gözlemler de DAG’da yapılacak.

DAG Teleskobunun Kalitesi Dünya’ya Tanıtılmış Olacak

Bu iş birliği kapsamında, RACE-GO projesiyle DAG’ın en önemli ve teknolojik odak düzlemi aygıtlarından olan PLACID’e getirilecek yeni güncellemenin maliyeti karşılanarak, karşılığında kısmi süreli gece gözlem zamanı tahsisi yapılacak ve böylece hem DAG Yerleşkesinin hem de DAG Teleskobunun teknik ve gözlemsel kalitesiyle birlikte Dünya’ya da tanıtılmış olacak. Bu iş birliği süreci boyunca, bir süredir yetiştirilen ATASAM- DAG ekibinden uzmanların gözlemleri bizzat yapacak olması ve yeni teknolojik güncellemelerle ilgili çalışmalara doğrudan katılacak olması büyük önem taşımakta olup; alanında yetkin bu uzmanlar, ileriye dönük olarak kısa sürede kurulması planlanan Optomekatronik Araştırma Laboratuvarı - OPAL’in de temel optik ekibini teşkil edecek.

Rektör Çomaklı: “Dış Kaynaklı ArGe Projeleri Bizler İçin Büyük Önem Arz Ediyor”

Konuyla ilgili bir değerlendirmede bulunan Atatürk Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ömer Çomaklı: “Üniversitemizin Yeni Nesil Üniversite ve Araştırma Üniversitesi olması kapsamında; dış kaynaklı ArGe projeleri konusundaki çalışmalara verdiğimiz önem ve öncelikler sayesinde, üniversite birimlerimizin bu tür girişimleri ile dış kaynak ve dış paydaş ortaklıkları fazlasıyla anlamlı ve geri dönüşlerin başladığının en büyük göstergesi olarak dikkat çekiyor. Bu kapsamda ATASAM merkezinde görev yapan başta birim müdürümüz Prof. Dr. Cahit Yeşilyaprak olmak üzere tüm teknik ve akademik ekibimiz ile personelimize teşekkür ediyorum” dedi.

“Gereken Bütün Gayreti ve Desteği Veriyoruz”

Doğu Anadolu Gözlemevi Projesinin ülkemizin vizyon projeleri arasında yer aldığını ve ulusal ve uluslararası alanda yoğun bir ilgiyi gördüğünü aktaran Rektör Çomaklı: “Avrupa Araştırma Konseyi (European Research Council - ERC) bünyesindeki farklı proje destek türleri de (ERC - Starting; ERC - Consolidator; ERC - Advanced; ERC - Proof of Concept; ERC - Synergy gibi) bu ArGe desteklerinin en kapsamlı ve prestijli olanlarındandır. Şimdiden bu tür projelere, birimlerimiz ve araştırmacılarımızın dış paydaş olarak altyapısal hizmetler ve desteklerle başlamasını takdir ediyor, devamında ve yakın zamanda Atatürk Üniversitemiz yürütücülüğünde alınacak ERC projelerinin de ortaya çıkması için bütün gayret ve desteğin verildiğini bildirmek istiyorum” şeklinde konuştu.